Her 3 yetişkinden 1’inin yüksek tansiyon hastası olduğu ülkemizde hastaların neredeyse yarısı rahatsızlığından haberdar değil. Genellikle enseden başlayan baş ağrısı, kulakta çınlama ve uğultu, baş dönmesi gibi belirtilerle kendini gösteren hipertansiyon sinsice ilerleyerek kalp yetersizliğine de zemin hazırlayabiliyor. Kardiyoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Nihat Özer, yüksek tansiyonun nedenleri ve kontrol altına alınması için dikkat edilmesi gerekenler hakkında bilgi verdi. DÜNYADA VE ÜLKEMİZDE EN YAYGIN RAHATSIZLIKLARDAN BİRİ Kalp, dolaşım sisteminde bir motor görevi yapar. Kalp insanda dakikada 60-80 çarpma arasında değişen bir hızla dakikada 5-35 litre arası, günlük ise 9000 litre kanı vücuda pompalar. Her bir atımda kalp kanı önce pompalar, sonra kanın yeniden kalbe dolması için istirahat haline geçer. Kan pompalandığında oluşan atardamar duvarındaki en yüksek basınç sistolik kan basıncı (büyük tansiyon), istirahat halinde oluşan en düşük basınç ise diyastolik kan basıncı (küçük tansiyon) olarak adlandırılır. Kan basıncı için ideal değerler büyük tansiyon 120 mmHg, küçük tansiyonun ise 80 mmHg civarında olmasıdır. Üst üste iki gün ve iki kez yapılan ölçümlerde büyük tansiyonun 140 mm Hg ve üzerinde ya da küçük tansiyonun 90 mm Hg ve üzerinde olmasına hipertansiyon (yüksek tansiyon) adı verilmektedir. Büyük tansiyonu 120-139 mmHg, küçük tansiyonu 80-89 mmHg arasında olan kişiler yüksek tansiyon hastalığı için adaydır. Bu kişilerin mutlaka sağlıklı beslenmeleri, sigarayı bırakmaları, egzersiz yapmaları, kilo vermeleri gerekmektedir. YÜKSEK TANSİYONUN RİSKİNİ ARTIRAN FAKTÖRLER? Yaş: İleri yaş hastalığı olarak bilinen hipertansiyonun görülme yaşı, dünyada ve Türkiye’de giderek düşüyor. Özellikle hareketsiz ve stresli yaşam, alkol ve sigara tüketimi, aşırı kilo özellikle santral obezite denilen göbek yağlanması ve tuz kullanımının çok olması kan basıncı yüksek genç bir grubun oluşmasını sağlamış, hatta 13-14 yaşlarından itibaren hipertansiyon görülme sıklığı artmıştır. Cinsiyet: 50 yaşın altındaki grup ele alındığında erkeklerde daha sık görülür. 55 yaşından sonra ise kadınlarda görülme sıklığı daha fazladır. Ø Kalıtım: Yüksek tansiyonlu kişilerin yaklaşık %60'ında ailede de tansiyon yüksekliği söz konusudur. Ø Aşırı kilo: Aşırı kilosu olanların yaklaşık %40'ında yüksek tansiyon görülmektedir. Ø Diyabet yani şeker hastalığı: Şeker hastalarında yüksek tansiyona çok sık rastlanır. Ø Aşırı tuz tüketimi: Yüksek tansiyona yol açan nedenlerden biridir. Ø Hareketsiz yaşam: Hareketsizlik yüksek tansiyon görülme olasılığını artırır. Ø Alkol tüketimi: Sık ve fazlaalkol kullananlarda yüksek tansiyon görülme sıklığı artar. Ø Stres: Yüksek tansiyonun ortaya çıkmasını kolaylaştırabilir. KALBİNİZ VE BEDENİNİZ RİSK ALTIDA Yüksek tansiyon kalbin işini artırır ve kalp bir yüke bir basınca karşı çalışmak zorunda kalır. Kişinin kalbi bu yüksek kurtulamadığı takdirde kalp duvarı kalınlaşır, hatta kalp yetersizliği gelişir. Atardamarların içindeki yüksek basınç zamanla damar duvarına zarar verir. Kalp, böbrek, göz ve beyin damarları bu yüksek basınca uzun yıllar boyunca sessizce direnebilir. Bu nedenle kan basıncındaki yükselme yıllarca belirti vermeden, tamamen sessiz bir şekilde ilerleyebilir. Ancak bu durum kişinin zarar görmediği anlamına gelmez. Yüksek tansiyon felç, görme kaybı, kalp krizi ve böbrek yetersizliğinin en önemli nedenlerinden biridir. TANSİYONU KONTROL EDEBİLMEK İÇİN ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER İlk olarak hastaların yaşam tarzlarını değiştirmesi gerekir. Bunun için 5 önemli maddeye dikkat edilmelidir. Yiyecekler: Daha çok meyve, sebze ve tam tahıl tüketilmeli; tuz, doymuş ve trans yağ tüketimi azaltılmalıdır. Özellikle ülkemizde çok tuz tüketilmektedir. Kişi başı ortalama 14,8 gr tuz alımı olmaktadır. Bu tuzun yüzde 30 gibi büyük bir bölümü sofradan değil ekmekten gelmektedir. Kan basıncının düzenlenmesine yardımcı olan soğan, sarımsak, posalı, potasyum ve magnezyum içerikli besinler bol tüketmelidir. Yağda kızartılmış besinler, hamur işleri, işlenmiş et ürünleri ve sakatatlardan uzak durulması gerekir. Sebze ve meyve olarak, kavun ve karpuzun yanında; kurutulmuş kayısı, avokado, incir, portakal, kuru üzüm, fasulye, patates, domates ve hatta üzüm gibi potasyum bakımından zengin kalsiyum düşürücü etkisi olanlar daha çok tercih edilmelidir. Alkol ve sigara tüketimi:Alkol kullanımı sınırlandırılmalı, sigara kesinlikle bırakılmalıdır. Düzenli egzersiz: Kişinin hareketli olması ve kilosunu kontrol altında tutması önemlidir. Her gün olmasa bile haftada 3-4 gün 30-40 dk tempolu yürüyüş yapılmalıdır. İlaç: Yüksek tansiyon kronik bir hastalık olduğu için ömür boyu tedavi ve doktor gözetimi gerektirir. Bu nedenle doktorun yönlendirmesi ve hastanın uyumu daha başarılı bir tedavi için şarttır. Modern yöntemler:Doğuştan kalp hastalığı olan (aort da darlık gibi), veya edinsel olarak gelişebilen böbrek damarlarındaki problemler nedeniyle tansiyonu yüksek olan hastaların esas problemleri ameliyatla veya ameliyatsız tedavi edilerek sorunları giderilmektedir. Bununla birlikte hormon bozukluğu ve metabolik bozukluklar da medikal veya girişimsel yöntemlerle tedavi edilerek tansiyon problemi çözülmektedir. YÜKSEK TANSİYONUNUZ VARSA… Önerilen ilaçlar düzenli şekilde kullanılmalıdır. Kan basıncı yüksekliğinin kontrol altına alınabilmesi için birden fazla ilaç kullanmak gerekebilir. İlaç tedavisine devam ederken kan basıncı düzeyi takip edilmelidir. İyi bir cihaz temin edilmelidir. Özellikle manşon denilen kola bağlanan kısım uygun olmalıdır. Çünkü kol çevresi alet manşon boyutundan genişse kan basıncı olduğundan yüksek, dar ise olduğunda düşük ölçülecektir. Hasta tansiyonunu her gün aynı saatte (örneğin her sabah ve akşam aç karnına), ölçümden önce 30 dakika yorulmamış olacak ve tansiyon ilaçlarını almadan önce ölçmelidir. Bu takipler doktorun tansiyonun seyrine bakıp tedaviyi ona göre düzenlemesi açısından çok önemlidir. Kan basıncı ölçüm aletinin manşonu ile kol çevresi uyumlu olmalıdır.Bunlar sadece tansiyonu kontrol altına almaz, sağlıklı ve uzun bir ömrün kapılarını açar. SARIMSAK VE LİMON SİZİ TEDAVİ ETMEZ Tansiyon ilacı başlanan hastaya genelde evde tansiyonu yükseldiği zaman neler yapacağı anlatılır. Başta dil altı olarak tabir edilen kısa etkili ilaçlar kullanılabilir. Halk arasında bilinen sıkça başvurulan sarımsak, soğan, limon suyu tam bir tedavi sağlamaz ancak tansiyon düzenlemesinde yardımları dokunabilir. Evde yapılan bu uygulamalara rağmen tansiyon düşmüyorsa mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. KAYNAK: https://www.memorial.com.tr/saglik-rehberleri/tansiyonu-yukselten-9-nedene-dikkat/