Dünyanın en sosyal devleti hangi ülke acaba?
Dünyanın en sosyal devleti hangi ülke acaba?
PROF. DR. TAMER ÜSTÜNER
Sosyal devlet, toplumun en yaygın ihtiyaçlarını en üst seviyede karşılayarak, insanların genel yaşam standartlarını yükseltmek amacıyla sosyal politikalar üretmek ve bu politikaları gerçekleştirmek olarak tanımlanabilir.
Diğer bir açıdan bakılırsa geliradaleti sağlamak ve fırsat eşitliğini en üst seviyeye çıkarmak, refah seviyesini yükseltmek, ayrımcılığı en aza indirmek sosyal devletin görevleri arasında yer almaktadır.
Sosyal devlet vatandaşların haklarını gözeterek oluşturulan müreffeh toplum şeklidir de diyebiliriz. Devlet toplumun ekonomikvarlığını güçlendirmek ve çeşitli alternatifler sunmaktadır.
Sosyal devlet, “devletin sosyal adaleti ve sosyal barışı sağlamak adına ekonomik ve sosyal hayata aktif müdahalesini gerekli ve meşru gören”, “herkese insan onuruna yaraşır asgari bir hayat seviyesi” sağlamayı şiar edinen bir anlayıştır
Avrupa’da ortaya çıkışı Sanayi Devrimi sonrası işçi sınıfının doğması ve mevcut devlet yapılanmalarının bu sınıfın ihtiyaçlarına cevap verememesi kaynaklı olan sosyal devlet, esas olarak I. Dünya Savaşı’ndan sonra birçok ülkenin anayasasında yer almaya başlamıştır. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde yer alan sosyal haklarla ilgili hükümler tüm anayasal metinlerde yer almaya başladığında, insanın özgürlük ve onurunun gerçek zaferi olarak görülmüştür.
Temel olarak sosyal devlet, Sanayi Devrimi sonrası 1800’lü yıllardan günümüze dek sürekli bir gelişim içerisinde olmuştur. Bu süreçte dünyada yaşanan pek çok savaş, ekonomik ve siyasi krizler, sosyal devletin kurumsal anlamda ortaya çıkmasını sağlamıştır.
Sosyal devlet, kaynaklarını temel kamu hizmetleriyle sağlamaya çalışır. Örneğin çocukların eğlenmeleriiçin, gelişim göstermeleri için imkanları sağlamak için girişimlerde bulunur. Yeri geldiğinde vatandaşlarıiçin bütün sosyal hakları kendi bütçesinden ayırarak bu alanlara yatırım yapar.
-Sosyal devlet genellikle karma ekonomi uygular. Özel mülkiyet sınırı yoktur ancak büyük servetsahiplerinin vergi oranları bir hayli fazladır. Vatandaşından gelirine göre vergi alımı uygulanır. Böylelikleinsanlar arası uçurumlar azalmış olur.
-Sosyal devlet tanımı ilk olarak 1870’li yıllarda Bismark idaresindeki Almanya’da ortaya atılmıştır. Dahasonraları sosyal politikacılar tarafından devlet destekli programlar uygulanarak devletleştirme yolunagidilmiştir
Bunlardan birkaçı yaşam standardını üstdüzeye çıkarmak, sosyal politikaları halkın hakkı gözetilerek yapmak, gelir dağılımında adaleti sağlamak,işsizliği en aza indirip istihdam alanları açmak, fırsat eşitliği ilkesini göz önünde bulundurmak, dezavantajlıgruplara destek olmaktır. Bu kavramlar ülkeden ülkeye farklılıklar göstermektedir.
Gelişmekte olanülkelerde bu oranlar düşük çıkarken gelişmiş ülkelerde çoğu yüksek çıkmaktadır.
Yani, sosyal ve ekonomik açıdan yaşanan sorunların en aza indirgendiği ferah bir ortam içindeyaşamaktır. Devlet ise, insanlar tarafından oluşturulan dinamik bir yapıdır. Devletin temel işlevi, bir aradayaşamayı sağlamak ve kendini oluşturan insanların güvenliğini sağlamaktır. Refah devleti veya sosyaldevlet ise, öncelikli sorumluluğu vatandaşlarının refahı sağlamak olan ve vatandaşlarının iktisadi ve sosyalferahlıklarını koruyan ve teşvik eden bir devlet kavramıdır.
Sosyal devlet olgusu, 19. yüzyılın sonlarına doğru -özellikle Batının sanayileşmesi döneminde ortayaçıkmıştır. Sosyal devlet olgusu, özellikle 20. yüzyılın sonlarında hızlı bir genişleme göstermiştir. Dünyadasosyal refah adına gerçekleştirilen gelişmeler Türkiye’ye de sirayet etmiş ve Türkiye CumhuriyetiAnayasasında, ‘sosyal devlet’ kavramına yer verilmiştir. Bu durum Türkiye’nin de sosyal devlet olgusunaönem verdiğini gösterir.Bu çalışmada, sosyal refah devletinin tarihsel açıdan gelişimi irdelenecek, refah konusunda Türkiye’ninbazı AB ülkeleriyle kıyaslaması yapılarak, Türkiye’nin refah sıralamasına yer verilecektir.
İlginç ve bir o kadarda yanlış bir değerlendirme sonuçlarını sizlerle paylaşacağım. “Bazı ekonomistlerin veya sosyal bilimcilerin grafiklerle ülke milli gelirine bakarak ABD, Fransa, İngiltere gibi ülkeleri sosyal devlet sıralamasında ilk üç ülkeyi böyle lanse ederken Türkiye’yide 18-20.sıralrda göstermişler. Araştırma bazında gayrı safi yurt içi hasıla’nın en fazla artış gösterdiği ülke İtalya’dır. En az olan ülke ise Türkiye olduğu görülmektedir. Ekonomi ligi tablosuna bakacak olursak en fazla gelir 3.405 ileAlmanya’dadır. En az ise İsveç’tir. Milli gelir nüfusla bağlantılı olduğu için milli gelirin düşük olmasıülkeyi sosyal refah açısından çok etkilememektir.Ülkeler Refah sıralaması 2016149 ülke içinde en önde olan ülke İsveç olup en geride olan ülkedeTürkiye’dir.Sosyal harcamalara en fazla bütçe ayıran ülke 31.5 ile Fransa’dır. En az bütçe ayıran ise 13.5 ileTürkiye’dir. Bu Fransa’nın sosyal devlet olduğunun göstergesidir. Ayrıca Türkiye OECDortalamasının da altındadır.Halkın memnuniyet durumuna bakacak olursak İsveç halkı OECD’nin alt sınırı 6.5 iken halk 7.3 puanvererek memnuniyetini göstermiştir. Türkiye OECD sıralamasında çok geridedir. Türkiye’de OECD’yegöre 6.5 olan yaşam memnuniyeti halka göre 5.5 olup halkın refah seviyesinden çok da memnunolmadığının göstergesidir”Yukarda verilen rakamsal değerlere göre bu bilim insanları yorum yapmış ve ABD, Fransa, İngiltere gibi ülkeleri sosyal devlet sıralamasında üst sıralarda göstermişler, Türkiye’yi ise 17., 20.ci sıralamada göstermişlerdir. Bu sıralama mantığı çok yanlış şöyle ki; Bu ilk 3-4 ülkenin yıllar önce hatta yüzyıllar önce Ortadoğu da petrol zengini ülkeleri nasıl sömürdüklerini tarih sayfalarında görebilirsiniz. Yine bu emperyalist ülkeler değerli madenleri çalmak için Ortadoğu, Afrika ülkelerini yıllarca sömürdüklerini tarihi kayıtlarda görebiliriz.Kaldi ki bu ülkelerde de uzun süre bulundum, Türkiye ile mukayese ettiğimizde hiçde sosyal bir devlet olmadıklarını gözlemledim.Bakın ABD, Fransa ve İngiltere’de vatandaş sağlık sektöründe ne sıkıntılar yaşıyor, Doktora muayene olmada, hastanelere gitmede, ilaç alımında öylesine büyük sorunlar yaşıyor ki parası olmayan veya maddi durumu iyi olmayan insanlar doktora muayene olamıyor, ilacını SSK kapmasında bizdeki gibi çok cüzi fiyatlarla alamıyor. Sosyal devlet sıralamasında çok geride gösterdikleri Türkiye ise durum böylemi!
Türkiye’de Sağlık Bakanlığı tarafından özellikle sağlık alanında yapılan şehir hastaneleri projesiyle sağlık reformu yaşanmıştır. Türkiye’de işçi, emekli ve memurlar rahatlıkla Sağlık ocağı, Şehir hastaneleri ve Araştırma hastanelerine gidip muayene olabilmektedir. Öylesine rahat ki artık randevu sistemiyle de yerli yersiz randevuler alınabilmektedir. İnsanların basit bir hapşırıktan, basit bir baş ağrısından dolayı bile hastanelere gidip doktorlara muayene olabilmektedir. Bu aşırı talebin altında yatan sağlık sektörümüzdeki devrimsel gelişimler, hastaneye ve doktora ulaşılabilirliğin çok kolay ve çok cüzi fiyatlarla hasta sigortalı ise hastaların maaşlarından çok cüzi fiyatların mahsup edilmesidir. ABD ve birçok AB ülkelerinde vatandaşları genel sigorta kapsamında olmayıp hastaneye muayene olmaya gidemeyen vatandaşları gördük, yine bu ülkelerde Doktora ulaşılabilse dahi ilaç teminin büyük sıkıntılar yaşadıklarını özelliklede ücretsiz muayene ve ilaç alımı gibi imkanların olmadığını biliyorum. Örneğin 2020 yılında Covid-19 salgını dünya ülkelerinde çok ciddi bir viralpandemiye neden olmuştur. Bu süreçte sosyal devlet olarak insanlarını korumak için devlet eliyle aşı temini edilmiş hızlı şekilde öncelik stratejik meslek mensuplarıyla yaşlı bireylerimiz tamamı aşılanarak onlar güvence altına alınırken AB ve ABD ülkeleri yaşlıları ölüme terk etmişlerdir.Bu ülkelere nasıl sosyal devlet diyebilirsiniz?
ABD ve AB ülkelerinde enerji kaynakları vatandaşa yüksek fiyattan arz edilirken, Türkiye Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından enerji kaynakları geliştirildikçe (Doğal gaz, elektrik gibi) Türkiye devlet olarak belirli tüketim limitlerinde vatandaşın faturasının bir miktarını kendisi karşılamaktadır. Bu ülkelere nasıl sosyal devlet diyebilirsiniz?
ABD ve AB ülkelerinde çiftçiye sağlanan prim desteği ülkemizle mukayese edilemeyecek kadar zayıf ve yetersizken, Türkiye öz kaynaklarını geliştirdikçe bunların yansıması olarak vatandaşına destek olmakta ve desteğe devam etmektedir. Tarım ve Orman Bakanlığı çiftçilerimize her yıl milyarca hibe desteğini sürdürmektedir. Çiftçilere dekar başına veya tüketilen mazot miktarına göre, üretilen ürün çeşidine göre vbkriterlere göre çiftçilerine sayısız hibe desteği sağlanmaktadır.Bu ülkelere nasıl oluyor da sosyal devlet diyebiliyorsunuz?
ABD ve AB ülkelerinde parası olan okurken Türkiye’de Milli Eğitim Bakanlığı aracılığı ile zengin-fakir ayrımı yapmaksızın öğrencilerin ilkokul, ortaokul ve lise düzeyinde her öğrencisine milyonlarca ders kitabını ücretsiz olarak dağıtmaktadır.Bu ülkeler nasıl sosyal devlet olabilir ki?
ABD ve AB ülkelerinde aile ve sosyal hizmetleri çok sınırlı iken Türkiye’deAile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı aracılığı ile burada saymakla bitiremeyeceğimiz sayısız yardım kalemleri mevcut bunlardan birkaçtanesi örnek verecek olursak; Genç evlilere evlilik yardımı, engellilere evinde bakım hizmetleri, Yaşlılar için huzurevleri, Bayanlar için barınma yardımları, Öksüz yetim yardımı, Gıda yardımı, Afet-Acil durum yardımları gibi birçok yardım kalemleri mevcut.BuABD ve AB ülkeleri nasıl sosyal devlet olabilir ki?
Ülke içerisinde bu kıyaslamayı yaparken ülkeler arası yardımda da mukayese edelim, Dünyanın neresinde bir doğal felaket olsa o ülkeye ilk ulusal yardım Türkiye’eden gelmektedir.Suriye gibi birçok ülkelerden yurdundan zorla sürülen göçmenler konusunda daAB ve ABD’nin sınırlarını kapatarak nasıl sosyal devlet olduğunu çok iyi gördük! Afganistan, Ortadoğu, Asya ve hatta Avrupa’da bu örneklerde Türk öncülüğünü görebiliriz. AB ülkeleri ve ABD çok cılız ve göstermelik yardımlar yapmıştır. Savaş felaketlerin yaşandığı ve milenyum çağında dünya sessizce İsrail katliamını hatta katliamın ötesine geçerek Filistin soykırımını hep beraber yaşararak gördük… Bu araştırmacıların, Ekonomistlerin kendi pencerelerinden bakarak sübjektif analizleriyle ABD, Fransa, İngiltere ülkeleri sosyal devlet sırlamasında üst sıralarda göstersinler!..
İnsani ve Vicdani açıdan dünyada sosyal devlet sırlamasını yapacak olursak Türkiye dünyanın En sosyal devletidir….
(PROF. DR. TAMER ÜSTÜNER, Kahramanmaraş Sütçüimam Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi)
